اختراع لامپ های رشته ای توسط توماس ادیسون و تیمش یکی از بزرگ ترین اختراعات تاریخ بشر است. بعد از سال ها تلاش و پژوهش، محققان لامپ های کم مصرف و ال ای دی را اختراع کردند که مزایای قابل توجهی نسبت به لامپ های رشته ای دارند. در سال های اخیر شاهد رویگردانی بازار از لامپ های رشته ای؛ که در سال 2014 به دلیل ولتاژ بالای 40 وات تولیدش در بسیاری از کشورها قطع شد؛ و توجه به لامپ های کم مصرف (CFL) و LED بودیم. با این حال هنوز هم سردرگمی زیادی در مورد این لامپ ها وجود دارد. اکثر افراد تفاوت های لامپ های کم مصرف و ال ای دی را نمی دانند. در این مقاله به طور مختصر در مورد هر یک از این لامپ ها و تفاوت هایشان بحث خواهیم کرد.

تفاوت لامپ کم مصرف و لامپ ال ای دی

تفاوت ماهوی این دو در سیم های رسانای داخلشان است. در لامپ های ال ای دی، الکترونها از طریق ماده نیمه هادی منتقل می شوند که ذرات ریز را که به عنوان LED شناخته می شود، روشن می کند. در لامپ های کم مصرف، جریان الکتریکی از  بین دو الکترودی که در انتهای لوله پر از گاز دوطرف لامپ هستند، عبور می کند و منجر به تولید نور می شود. این واکنش اشعه ماوراء بنفش و گرما تولید می کند و با برخورد به پوشش فسفر در قسمت داخلی لامپ، تبدیل به نور می شود. این فرایند از 30 ثانیه تا 3 دقیقه طول می کشد. به همین دلیل به نظر می رسد که لامپ های کم مصرف مدت زمانی طول می کشد تا کاملاً روشن شود.

* مهمترین تفاوت این دو در مصرف انرژیست.
از نظر مصرف برق، لامپ های ال ای دی مصرف کمتری دارند و کارآ تر هستند. همچنین این لامپ ها طول عمر بیشتری نسبت به لامپ های کم مصرف دارند. لامپ های ال ای دی به طور متوسط 50000 ساعت کار می کنند در حالی که متوسط طول عمر لامپ های کم مصرف 8000 ساعت است.

لامپ های ال ای دی گرمای کمی تولید می کنند، لامپ های رشته ای قدیمی 90% انرژی خود را به صورت گرما منتشر می کنند در حالی که این عدد برای لامپ های کم مصرف حداکثر 80% است. لامپ های ال ای دی نور را در یک جهت منتشر می کنند. به همین دلیل به بازتابنده هایی که نور را به دام می اندازند نیاز ندارند. این امر به افزایش راندمان LED کمک می کند.

مصرف برق لامپ های ال ای دی نسبت به لامپ های کم مصرف بسیار کمتر است. به طوری که سالانه 75٪ در هزینه انرژی صرفه جویی می شود. لامپ های ال ای دی گران تر از لامپ های کم مصرف هستند. هرچند قیمت این لامپ ها در حال کاهش است و حتی پیش بینی می شود که در سال های نه چندان دور قیمت این لامپ ها از لامپ های کم مصرف هم کمتر شود و رواج بیشتری بین مردم پیدا کند.  

قبل از آموزش تعمیر پروژکتور و چراغ ال ای دی ببینیم که چه دلایلی ممکن است لامپ led ما را خراب کند:

1.  خمیر سیلیکون ال ای دی خشک شود : این خمیر ماده ای از جنس عایق الکتریکی و هادی گرمایی است. بین برد الکترونیکی led و صفحه خنک کننده بکار میرود که وظیفه دارد گرمای ال ای دی ها رو سریعتر به هیتسینگ منتقل کند. اگر این خمیر خشک بشود، هدایت گرمایی به خوبی اتفاق نخواهد افتاد و باعث سوخت ال ای دی می شود.
2.  مشکل از نوع ال ای دی بکار رفته : ال ای دی ها در دو نوع بکار می روند که در ادامه این مطلب توضیح خواهیم داد . هرکدام نقطه شکست ولتاژی متفاوتی دارند و حساسیت ان ها در برابر پیکهای مخرب شبکه هم متفاوت است.
3. میزان ولتاژ و جریان خروجی و محافظت در مقابل نویز کمتر از حد یا بیشتر از حد باشد.
4. کیفیت هیتسینگ ال ای دی یا همان خنک کننده
5. نوسانات جریان برق: مهمترین دلیل برای خرابی ال ای دی ها مربوط به همین مورد هست.

همانطور که میدانیم پرژکتور ها انواع متنوعی از لحاظ شکل ظاهری، وات مصرفی و تکنولوژی ال ای دی LED بکار رفته در آنها دارند. به طور کلی پرژکتور ها به دو دسته تقسیم می شوند:

1. پرژکتور های درایور خور
2. پرژکتور های بدون درایور

پرژکتور های درایور خور که از کیفیت به مراتب بالاتری از نوع دوم برخوردار هستند دارای قطعه ای الکترونیکی به نام درایور هستند که وظیفه تبدیل برق ۲۲۰ ولت متناوب به ولتاژهای پایین تر مانند ۳۶ ولت مستقیم را بر عهده دارد. در پرژکتور های بدون درایور این قطعه وجود ندارد و به جای آن از چند عدد آی سی روی برد اصلی استفاده می شود. به هر حال جهت تعمیر پرژکتور های درایور خور ابتدا ال ای دی  و سپس در صورت سالم بودن آن درایور را چک میکنیم.

به منظور تست ال ای دی پرژکتور به یک منبع تغذیه DC حدود ۳۰ ولت نیاز داریم. ابتدا منبع تغذیه ۳۰ ولتی را به دو سر ال ای دی متصل میکنیم آن را تست میکنیم. ال ای دی های مربعی شکل که در پرژکتور ها استفاده میشوند معمولا ولتاژی در حدود ۳۰ تا ۳۶ ولت دارند. در صورت سوختن یا نیم سوز شدن ال ای دی ال دی را تعویض میکنیم.

انواع دیود های نورانی ال ای دی یا پیکسل های led: 

در هر لامپ یا پروژکتور ال ای دی، مهمترین بخش پیکسلهای اون هست. که به دو نوع SMD و DIP وجود دارد.

ال ای دی SMD :

به شکل ها و اندازه های متفاوتی موجود است و این قطعات روی برد الکترونیکی مونتاژ میشوند .

 ال ای دی DIP :

این مدل از دیودهای ال ای دی پایه های بلند جهت لحیم کاری در سمت دیگه بورد دارند و کاربرد کمتری در ساخت پروژکتورهای روشنایی دارند. بیشتر در مدارات الکترونیکی بکار میروند.

تعمیر درایور لامپ ال ای دی و یا برد به صورت می باشد؟

لامپهای ال ای دی از نظر توپولوژی مدار داریور به سه گروه زیر تقسیم می شوند:

1. لامپهای ال ای دی خازنی
2. لامپ با درایور خطی (Linear Driver)
3. لامپ با درایور بر مبنای آی سی (IC Base)

یک لامپ ال ای دی هنگامی خاموش میشود که یک یا تعدادی از دیودهای نوری هنگام کار در دمای بالا بسوزد یا این که درمدار درایور لامپ یک یا تعدادی از قطعات مثل خازن، فیوز، مقاومت، چوک مغناطیسی، IC بسوزد.

اگه دیودها بسوزد که قابل تعمیر نیستند و باید تعویض بشود. اگر هم آسیب از مدار درایور ال ای دی باشد، اول باید با دستگاه های اندازه گیری مثل مولتی متر و اسیلوسکوپ قطعات معیوب مشخص شود سپس اون قطعه با یک قطعه ای که مشخصاتش یکسان هست تعویض شود . به هر حال با مرور زمان بخاطر گرمایی که دیودها تولید میکنند قطعات مدار یا همون دیودها آسیب میبینند و حتی اگه لامپهای ال ای دی رو تعمیر هم کنیم باز کارایی کمتری داشته و مثل روز اول نیست.

مرحله اول : تست ال ای دی LED

برای تعمیرانواع چراغ ال ای دی نیاز به آشنایی با عملکرد لامپ و لحیم کاری داریم. در این لامپها چند led روی یک بورد بصورت سری یا موازی نصب شده اند. در مدار سری مثل حلقه های زنجیر اگه یک led خراب شود لامپ کلا روشن نمی شود. جریان از همه led ها میگذرد و چیزی که باعث روشنایی میشه افت ولتاژ هست. درایور ال ای دی یا یکسو کننده، چند خازن و یک مقاومت، برای ال ای دی ها جریان مناسب DC رو تامین میکنند پس اول باید اجزا بررسی شودتا متوجه شویم کدام عضو خراب شده است.

چگونگی تعمیر لامپ ل ای دی: فراهم کردن ابزار لازم

1. هویه و سیم لحیم کاری
2. مولتی متر با توانایی چک دیود
3. انبرک برای نگه داشتن قطعات
4. نوار چیپ های سالم ال ای دی

چگونگی تعمیر لامپ led: بازکردن لامپ یا پروژکتور ال ای دی و بررسی اون

لامپ نباید روی سرپیچ تعمیر شود چون خطر برق گرفتگی دارد. تا زمانیکه کامل سرهم نشده است روی سرپیچ نمی بندیم. حباب لامپ رو باز کرده، بورد ال ای دی رو بررسی و با کمک مولتی متر خازنها رو بررسی می کنیم. همچنین درایور ال ای دی هم چک شود. خب حالا میرسیم به پیدا کردن ال ای دی خراب یا سوخته. با دیودسنج ال ای دی ها رو بررسی کنین. ممکن است که ال ای دی سوخته روی بورد لکه سیاهی به جا گذاشته باشد. با توجه به اینکه دیود فقط جریان رو از یک طرف عبور میدهد اگر ال ای دی با دیودسنج روشن شد و با جابجایی دو سرش خاموش ماند پس سالم است در غیراینصورت خراب و باید تعوض شود.

زمان تعویض ال ای دی خراب

دو سمت ال ای دی خراب رو با هویه حرارت داده و با انبرک جدا میکنیم. مراقب باشید به بورد ال ای دی آسیبی نرسد اما خود ال ای دی خراب مهم نیست چون قابل تعمیر نیست. با انبرک ledجدید رو در محل led قبلی گذاشته و بعد ازآن دو طرفش رو به بورد لحیم می کنیم.
نکته ای که باید دقت کرد هم جهت های مثبت و  منفی ال ای دی هست. 

بستن لامپ ال ای دی 

بورد و لامپ رو با دقت و محکم بسته و فشار زیادی وارد نمی کنیم. حالا به سرپیچ می بندیم و تست میکنیم. 
نورلامپ ال ای دی رو میبینید ؟  🙂

مرحله دوم : تست درایور ال ای دی

در مرحله بعدی در صورت سالم بودن ال ای دی (در ۹۵ درصد موارد ال ای دی سوخته است و درایور سالم است) باید درایور تست شود. برای این منظور روش های مختلفی وجود دارد ولی راحت ترین روش تست درایور با یک ال ای دی دیگر است که از سالم ودا آن ال ای دی اطمینان داریم.

سه راه برای تشخیص لامپ ال ای دی باکیفیت

همه ی ما نام لامپ LED را شنیده ایم و می دانیم که این لامپ ها از نظر مصرف برق و طول عمر بسیار عالی هستند. ولی از بین انواع لامپ LED که برندهای مختلف و حتی انواع مختلفی دارد کدام محصول را باید انتخاب کنیم؟! و به کدام مشخصات لامپ باید دقت کنیم تا برابر با نیازمان باشد ؟؟
انتخاب لامپ ال ای دی خوب نیازمند داشتن اطلاعاتی در مورد شاخص های ارزیابی کننده این نوع لامپ است. مهم ترین سوال این است؟ چگونه می توان کیفیت روشنایی لامپ ال ای دی را سنجید؟ اگر شما هم همین سوال را دارید باید بدانید که جواب این سوال چندان مشکل نیست.

۳ شاخص برای ارزیابی کیفیت روشنایی یک لامپ وجود دارد.شاخصی که نیاز است بشناسید این سه مورد هستند؛

• شاخص نمود رنگColor Rendering Index (CRI)
• دمای رنگ (Color Temperature)
• شارنوری.

این سه شاخص به طور کلی می توانند توصیفی از کیفیت یک لامپ به شما بدهند. در ادامه هر کدام از این شاخص ها را توضیح می دهیم.

شاخص نمود رنگ (CRI)

شاخص نمود رنگ توانایی نور برای نشان دادن رنگ واقعی و طبیعی اشیاء در مقابل نور خورشید را نشان می دهد. این شاخص در حالت ایده ال که نور طبیعی است ۱۰۰ در نظر گرفته می شود. هنگامی که نیاز دارید لامپ مناسبی برای خانه‌ی خود انتخاب کنید، CRI برای روشنایی نقش مهمی ایفا می‌کند. شما می‌خواهید رنگ‌ها همان‌گونه‌که هستند به‌نظر برسد. به‌طوری‌که رنگ‌های دکور و مبلمان شما به بهترین شکل دیده شود. حتی ممکن است شاخص تفکیک رنگ در هنگام مطالعه‌ی کتاب یا تماشای تلویزیون روی بینایی اثرگذار باشد. همچنین نورهای با طیف کامل و CRI بالا در فروشگاه‌ها، مغازه‌ها، سوپرمارکت‌ها‌‌‌، موزه‌ها، گالری و نمایشگاه‌هایی که رنگ‌های قرمز برجسته دارند و شکل ظاهری روشنایی برایشان بسیار مهم است، می‌تواند به‌طور چشمگیری ظاهر اشیا را بهبود بخشد.

لامپ‌های LED با CRI بالا در زمینه‌هایی مانند بیمارستان‌ها و صنایع نساجی که تفاوت رنگ در عملکرد کاری بسیار مهم است نیز کاربرد دارند. لامپ‌های LED با CRI بالا برای مکان‌هایی که صرفه‌جویی در مصرف انرژی اهمیت دارد و کیفیت نور نیز باید حفظ شود، ایدئال هستند.
لامپ های اریس لایتینگ دارای CRI  بالای ۸۰ هستند که عدد بسیار خوبی به حساب می آید.

دمای رنگ

دمای رنگ یک روش برای توصیف ویژگی های نور مرئی از فرستنده های مختلف است. منظور از رنگ در اینجا رنگ‌های مطلق نیست بلکه طیف گرمایی رنگ است. محدوده دمای رنگ در عمل بین ۱۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ کلوین می‌باشد و در دمای پایین تر از رنگ قرمز و زرد شروع شده و در دماهای بالا به رنگ آبی می‌رسد.

حالا سوال بعد ی این است، نور گرم مناسب تر است یا نور سرد؟ کدام دمای رنگ مناسب محیط شماست؟

انتخاب دمای نور با نوع محیط و نوع کاربری محیط اهمیت زیادی دارد فرمول و استاندارد ثابتی برای انتخاب دمای رنگ وجود ندارد و عوامل فرهنگی و جغرافیایی می تواند در این انتخاب سهیم باشد. در لامپ های قدیمی (رشته ای) انتخاب رنگ نور ساطع شده توسط لامپ مقدور نبود ولیکن امروزه با کمک تکنولوژی ال ای دی شما می توانید رنگ مورد علاقه خود را انتخاب کنید. طیف نوری شامل این سه دسته می شود:

نور سفید سرد (۵۴۰۰ تا ۶۵۰۰ کلوین)

مناسب برای کارهای صنعتی، کارهایی که و دقت و ظرافت در آن اهمیت دارد مثل کارگاه تولیدی، پرس ،برش‌کاری، سوزن‌کاری نقشه کشی و مشاغلی اینچنینی.

نور طبیعی (۴۰۰۰ کلوین)

نور میانه یا نور طبیعی که مناسب محیط هایی مانند مدارس، ادارات، آشپزخانه‌ها ، راه رو ها، محیط‌های عمومی، بیمارستان‌ها و خوابگاه‌ها  است.

 نور سفید گرم (۲۷۰۰ تا ۳۰۰۰ کلوین)

مناسب برای محیط‌های گرم و صمیمی و مناسب برای آرامش بخشیدن به محیط، خانه یا محل استراحت، اتاق خواب ، اتاق بیماران در بیمارستان و اتاق های اقامتی هتل‌ها مکان هایی هستند که می توان از این بازه نوری استفاده کرد.

لومن(Lumen) یا شار نوری چیست؟

اغلب ما عادت داریم به هنگام خرید لامپ برای پیش بینی میزان روشنایی آن در مورد میزان وات آن سوال کنیم. این امر در رابطه با لامپ های رشته ای قدیمی تا حدودی درست بود و رابطه معناداری بین وات و میزان نوردهی آنها وجود داشت اما در رابطه با چراغ هایLED موضوع کمی متفاوت است!

به طور کلی وات بیانگر میزان انرژی مصرفی توسط یک لامپ است و نه شدت روشنایی آن! لومن (lm) سنجشی واقعی از روشنایی یک لامپ را ارایه می‌کند و مقداری است که شما می‌بایست هنگام خرید لامپ‌های ال ای دی به آن توجه کنید. همانطور که مشاهده می‌کنید، لامپ‌های رشته‌ای قادرند تا ۵ برابر مقدار وات بیشتری را نسبت به همان میزان لومن داشته‌باشند. بنابراین پس از درک مناسبی از روشنایی (برحسب لومن) دیدگاه خود را برای وابستگی به وات از بین ببرید.

بنابراین بهترین معیار برای اندازه گیری روشنایی یک چراغ لومن است نه وات!

راهنمای خرید لامپ ال ای دی مناسب: احتمالا چند عدد از لامپ های منزل شما سوخته است و یا اینکه شنیده اید که لامپ های کم مصرف برای سلامتی پوست و چشم شما مضر است و یا هنوز لامپ های رشته ای قدیمی دارید و مبلغ قبض برق ماهیانه شما بسیار زیاد است و تصمیم به خرید لامپ ال ای دی دارید، خوب قبل از خرید این مطلب می تواند به شما در یک خرید خوب کمک کند. پس ما همراه باشد …

اگر دلیل شما از تعویض لامپ مصرف برق است هرگز لامپ کم مصرف یا CFL نخرید:

در لامپ‌های مهتابی و کم مصرف، برای تولید نور از جیوه استفاده می‌کنند. این جیوه درون لامپ بصورت بخار است، و جیوه یک ماده سمی و سرطان زا است و در صورت شکستن برای سلامتی انسان خطر دارد. همچنین این لامپ‌ها تولید اشعه فرابنفش می‌کنند و اشعه فرابنفش، برای سلامتی انسان خطرناک است، و در دراز مدت برای انسان مشکلات پوستی و همچنین برای چشم مضر است.

بهترین انتخاب برای جایگزینی لامپ های پر مصرف قدیمی لامپ ال ای دی است. لامپ های ال ای دی علاوه بر قیمت مقرون به صرفه و مصرف برق پایین نه تابش فرابنفش داره و نه مواد سمی

اگر هنوز طراحی کلاسیک لامپ های قدیمی را دوست دارید:

اگر با توجه به معایب لامپ های رشته قدیمی مثل مصرف بالای برق، راندمان پایین، توان نوری کم به دلیل طراحی کلاسیک این لامپ ها هنوز تمایل به استفاده از این سبک لامپ ها دارید پیشنهاد ما به شما استفاده از لامپ های فیلامنتی است. شکل ظاهری لامپ های فیلامنتی شبیه لامپ های رشته ای است ولی تکنولوژی این لامپ ها همان ال ای دی است و در داخل لامپ‌های فیلامنتی رشته ای از LEDهای ریز کنار هم قرار گرفته شده است.

این لامپ‌ها پخش نور چندان زیادی ندارند ولی طراحی های زیبایی دارند که بیشتر به عنوان چراغ‌های تزئینی و یا در لوستر استفاده می شود. همچین برای مکان های مثل کافی شاپ ها، رستوران ها و … هم بسیار زیبا و مناسب است.

به لومن لامپ توجه کنید نه بپرسید این لامپ چند وات است؟

هر آنچه که درباره میزان وات لامپ‌های رشته‌ای خود می‌دانید، فراموش کنید.

در هنگام خرید لامپ ال ای دی به لومن لامپ توجه کنید، چون لامپ های ال ای دی با وات مساوی لومن متفاوتی دارد. لومن مجموع مقدار شار نور خروجی از یک منبع نور در یک سطح بسته است. پس هرچه میزان لومن لامپ بیشتر باشد لامپ پر نور تر است. به طور مثال محصولات شراک لومن به وات 100 – 120 دارند، یعنی یک لامپ 10 وات 1000 – 1200 لومن نور ایجاد می کند که شار نوری بسیار خوبی است.

طیف رنگی لامپ های ال ای دی:

بر خلاف لامپ های رشته ای قدیمی که تنها با رنگ نور زرد می شناسیم، لامپ های ال ای دی طیف نور بسیار گسترده ای ار رنگ را شامل می شود. لامپ های ال ای دی توانایی تولید رنگ های زیادی را دارند از رنگ های قرمز، زرد، بنفش، انبه و …، البته برای استفاده در منزل و محیط های کار نیاز به رنگی در همان طیف های لامپ های رشته ای هستیم. در مشخصات فنی لامپ رنگ نور یا همان دمای رنگ نور با کلوین سنجیده می شود و این عدد هر چه کوچکتر باشد رنگ گرم تر و رنگ نوری مشابه لامپ های رشتهی معمولی خواهد داشت و عدد بزرگتر به سمت رنگ های سرد تر و سفید می رود.

آیا سرپیچ لامپ های ال ای دی با لامپ های دیگر تفاوت میکنند؟

استاندارد سرپیچ لامپ های ال ای دی همانند دیگر لامپ ها رشته ای است و نیاز به تعویض سرپیچ و یا اتصال نیست.

• ال ای دی های حبابی تا 50 وات دارای سرپیچ معمولی (E27)
• ال ای دی های وات بالا سرپیچ بزرگ (E40)
• ال ای دی های اشکی که در لوستر نصب میشوند سرپیچ شمعی (E14)
• ال ای دی های هالوژن SMD و COB سرپیچ استارتی (MR16)

قیمت لامپ های ال ای دی:

یکی دیگر از فاکتورهای دیگری که حتما شما در هنگام خرید لامپ به آن توجه خواهید کرد قیمت لامپ است. که به طور معمول قیمت لامپ های ال ای دی بیشتر از لامپ های رشته ای و CFL است البته با توجه به اینکه تکنولوژی این محصول خیلی پیشرفت کرده است قیمت لامپ های ال ای دی خیلی مناسب شده است.

البته اگر شما فاکتورهای مانند صرفه جویی در مصرف برق را در نظر بگیرید که در قبض های بعدی تفاوت آن را متوجه خواهید شد و یا اینکه طول عمر لامپ های ال ای دی در مقایسه با سایر انواع لامپ ها بسیار بیشتر است. طول عمر لامپ های رشته ای حدود 1500 ساعت است و طول عمر لامپ های CFL در بهترین حالت و کیفیت 15000 ساعت است در حالی که طول عمر یک لامپ ال ای دی حداقل بیش از 30000 ساعت است.

و در پایان این مقاله راهنمای خرید لامپ ال ای دی را با این ضرب المثل انگلیسی به پایان می رسونم:
“من آنقدر ثروتمند نیستم که جنس ارزان بخرم”، البته ما خودمون ایرانی ها نسخه کامل ترشو داریم: “هر ارزانی بی دلیل نیست و تنها گران بودن نیز دلیل بر کیفیت نیست”.