خداحافظی با لامپ های رشته ای

در سال ۲۰۰۷ کنگره ایالات متحده مقرراتی را برای جلوگیری از تولید، واردات و عرضه لامپهای روشنایی بی کیفیت و پر مصرف وضع کرد. بر اساس این مقررات اکنون دیگر لامپهای ۷۵ و ۱۰۰ وات رشته ای در این کشور عرضه نمی شود و از سال ۲۰۱۴ لامپهای ۴۰ و ۶۰ وات هم اجازه عرضه نخواهند داشت.

طبق مصوبه هیئت وزیران در ایران نیز از ابتدای سال ۱۳۹۳ توزیع و عرضه لامپهای رشته ای ممنوع خواهد بود. تصمیمات اینچنینی که توسط دولتهای مختلف گرفته شده دنیا را به سمت استفاده از لامپهای با مصرف بهینه تر، با عمر طولانی تر و کیفیت روشنایی بهتر سوق خواهد داد. حرکتی که شاید نسبت به بسیاری از پیشرفتهای تکنولوژی بسیار دیر در حال رخ دادن است. لامپهای رشته ای ۹۰ درصد انرژی را به جای تولید نور با ایجاد گرمای زیاد هدر می دهند. به همین دلیل است که وقتی آنها را روشن می کنید به شدت داغ می شوند. طبق یک بررسی که در امریکا صورت گرفته اگر هر خانه در این کشور یکی از لامپهای رشته ای اش را جایگذین کند بیش از ۶۰۰ میلیون دلار در هزینه انرژی سالانه این کشور صرفه جویی می شود و جلوی تولید بیش از چهار تریلیون گرم گازهای گلخانه ای گرفته می شود که این رقم معادل آلودگی ایجاد شده توسط ۸۰۰ هزار خودرو در یک سال است.

همچنان بسیاری از مردم نگران هزینه بالاتر تهیه لامپهای بهینه هستند، و بعضی ها هم نور همراه با گرمای لامپهای رشته ای را به سایر لامپها ترجیح می دهند. درست قبل از اجرای طرح ممنوعیت فروش لامپهای ۱۰۰ وات رشته ای در امریکا طی یک نظر سنجی از هر هشت امریکایی یک نفر اظهار داشت که لامپهای رشته ای را برای استفاده در آینده انبار خواهد کرد.

فرقی نمی کند که شما طرفدار انرژی پاک و جلوگیری از آلودگی محیط زیست باشید و یا از اعمال اینگونه سیاستها خشمگین، حداقل مساله این است که به هر حال باید طرز فکرتان را راجب لامپها تغییر دهید. بعد از این خرید لامپ به سادگی گذشته نخواهد بود که شما خیلی سریع چند لامپ از قفسه بردارید، پولش را به فروشنده بدهید و تمام. لامپهای آینده همین امروز هم موجود و در دسترسند، آنها پیشرفته ترند، بهینه تر و کاراترند، و البته گران تر. شما باید برای انتخاب لامپهای مناسب برای خانه تان موارد مختلفی را بررسی کنید.

در سال ۲۰۰۷ که قانون جدید به تصویب رسید تنها رقیب لامپهای رشته ای لامپهای فلوئورسنت بودند. لامپهای فلورسنت به خاطر ظاهر متفاوتشان، نوع نور و خطراتی که (هرچند بسیار اندک) به خاطر وجود جیوه در آنها می توانست تهدید کننده باشد هیچ وقت به محبوبیت لامپهای رشته ای نرسیدند. اما در این ۶ سال وضعیت فرق کرده و رقبای جدیدی در بازار لامپهای روشنایی پیدا شده اند.

از مهمترین اتفاقات بعد از سال ۲۰۰۷ عرضه گسترده لامپهای ال ای دی (LED) است. مصرف این لامپها در نهایت به کسری از مصرف لامپهای رشته ای می رسد و از لحاظ میزان مصرف بسیار بهینه اند. همچنین این لامپها می توانند طول عمری بیش از ۲۰ سال داشته باشند. یک تفاوت لامپهای ال ای دی با رشته ای در این است که این لامپها بر خلاف لامپهای رشته ای به صورت ناگهانی نمی سوزند بلکه در طول زمان بسیار طولانی رفته رفته از شدت نورشان کاسته می شود. شرکتهای تولید لامپهای ال ای دی مدت زمانی را که طول می کشد نور لامپ به ۷۰ درصد شدت اصلی اش برسد را محاسبه می کنند و تحت شاخصی به عنوان L70 بر روی بسته بندی لامپ اعلام می کنند. لامپهای ال ای دی اکثرا قیمت بالایی دارند و قیمت برخی از آنها به بیشتر از ۳۰ دلار می رسد. البته نمونه های ارزان قیمت تری هم در بازار پیدا می شود مخصوصا اگر خرید کلی باشد می شود این لامپها را ارزان تر خرید.

البته از لامپهای فلوئورسنت فشرده یا سرپیچی هم نباید چشم پوشی کرد، این لامپها که حالا در شدتهای مختلف نور و رنگهای متفاوت عرضه می شوند به خاطر مقدار کم جیوه شان که ممکن است موقع شکستن و یا دور ریختن مشکل ساز شوند با این وجود این مقدار آنقدر زیاد نیست که توجیهی برای ممنوعیت عرضه این لامپها باشد. لامپهای فلوئورسنت فشرده امروزه به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرند و نقش بسزایی در کاهش مصرف انرژی دارند.

لامپهای هالوژن را هم نباید از قلم بیاندازیم. این لامپها در واقع همان لامپهای رشته ای هستند که مقداری از گازهای هالوژن مثل ید یا بروم به آنها اضافه شده. تولید کننده های مطرح مانند ژنرال الکتریک، فیلیپس و سیلوانیا مدلهای مختلف لامپهای هالوژن را که مصرفی کمتر از لامپهای رشته ای معمولی دارند به بازار عرضه کرده اند.

اعداد و ارقام مهم :

این روزها تولید کنندگان لامپهای روشنایی باید اطلاعات مختلفی را روی بسته بندی محصولاتشان درج کنند. اطلاعاتی که به خریدار در انتخاب محصول مورد نظرش کمک خواهد کرد. بعضی از این اطلاعات واضح و به راحتی قابل فهم هستند مثل متوسط هزینه مصرف انرژی سالانه دستگاه. از طرف دیگر بعضی از این اطلاعات مندرج روی بسته بندی لامپها تا به این حد واضح نیستند مثل شاخص CRI که مخفف Color-Rendering Index می باشد. این شاخص به بررسی میزان نزدیکی نور تولیدی لامپ به نور طبیعی می پردازد.

یکی از اولین اعدادی که توجه خریداران را جلب می کند طول عمر متوسط لامپ است. در لامپهای رشته ای این میزان چیزی در حدود ۱۰۰۰ ساعت تخمین زده می شود. یعنی اگر روزی ۳ ساعت از این لامپها استفاده شود در کمتر از یک سال عمرشان به پایان خواهد رسید. این رقم در مورد لامپهای ال ای دی ۲۵۰۰۰ ساعت و یا حتی ۵۰۰۰۰ ساعت است ! یعنی اگر به همان روال قبل از این لامپها استفاده کنیم ۴۵ سال عمر خواهند کرد و نکته مهم اینجاست که در طول این سالها به خاطر مصرف کم این لامپها هزینه بسیار کمتری نسبت به لامپهای رشته ای برای انرژی خواهید پرداخت و این یک صرفه جویی بزرگ به شمار می آید.

شاخص CRI همانطور که اشاره شد در مقایسه با نور طبیعی در بازتولید رنگ اشیا به دست می آید. این شاخص برای هر رنگ رقمی بین ۱ تا ۱۰۰ خواهد داشت. لامپهایی که برای همه رنگها CRI بالای ۸۰ ارائه می دهند انتخابی بسیار مناسب خواهند بود. البته لامپهای جدیدتر که از فناوری های تازه تر بهره می برند این شاخص را به بالای ۹۰ رسانده اند.
در مورد میزان روشنایی لامپ هم باید به تعداد لومن های (واحد تشعشع-برابر مقدار نوری که از یک منبع نور ساطع میگردد) درج شده روی بسته توجه کرد. لامپها وسایلی هستند که انرژی الکتریکی را به لومن ها تبدیل می کنند. هرچه تعداد لومنها بیشتر باشد روشنایی بیشتری ایجاد می شود. ممکن است روشنایی یک لامپ ال ای دی ۸ واتی از یک لامپ ۱۰ واتی بیشتر باشد پس برای آگاهی از میزان روشنایی باید بسته بندی را به دقت مطالعه نمود.

عدد دیگری که روی بسته بندی لامپها درج می شود درجه رنگ یا Color Temperature است که ممکن است شما را به اشتباه بیاندازد و تصور کنید حرارت لامپ را نشان می دهد. این شاخص نشان دهنده رنگ نور تابشی از لامپ است. مثل آتش که در مرحله اولیه زرد یا نارنجی است و در صورت حرارت بیشتر به رنگ آبی در می آید در اینجا هم این رقم چنین شاخصی را می رساند، یعنی حرارت معادل هر رنگ. مثلا ۲۷۰۰ تا ۳۰۰۰ درجه کلوین رنگ نارنجی گرمی را تولید خواهد کرد و ۴۵۰۰ تا ۶۵۰۰ درجه کلوین نشان دهنده رنگی است که بیشتر به آبی می زند.

فرقی نمی کند که شما در نهایت از چه لامپهایی برای روشن کردن خانه تان استفاده خواهید کرد. مساله مهم این است که شما همچنان قدرت انتخاب دارید. با تصویب قانونهای جدید، دولت شما را مجبور به استفاده از یک نوع خاص از لامپها نخواهد کرد بلکه تولید کننده ها را مجبور می کند که لامپهای بهتر و مفیدتری برای شما بسازند. بعد از ۱۳۴ سال حالا دیگر وقت خداحافظی با لامپهای رشته ای است.